Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3 października 2019 roku wpłynął na sposób rozstrzygania w sprawach frankowych. W odpowiedzi na wniosek warszawskiego Sądu Okręgowego o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, TSUE wskazał na dwa możliwe roszczenia, z których może skorzystać kredytobiorca.
W nawiązaniu do wyroku C-260.18 wskazano możliwość odfrankowania lub unieważnienia zawartej umowy kredytowej, o ile w sprawie mamy do czynienia z umową indeksowaną.
Głównym zadaniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest zapewnienie jednolitej wykładni oraz przestrzeganie przepisów prawa Unii Europejskiej we wszystkich państwach członkowskich. W związku z powyższym interpretacje odnośnie kredytu hipotecznego indeksowanego walutą obcą (wskazane w wyroku TSUE) będą wiążące również dla innych sądów krajowych, które spotkałyby się z podobnymi wątpliwościami np. odnośnie odfrankowienia.
Sąd na podstawie decyzji kredytobiorcy ma możliwość orzec nieważność kredytu lub wydanie dla banku nakazu odfrankowienia umowy kredytowej.
Co to jest?
Odfrankowienie kredytu to, najprościej rzecz ujmując, wprowadzenie zmian w umowie o kredyt indeksowany walutą CHF (po kursie banku) ze względu na występujące w umowie niedozwolone postanowienia umowne.
Kredyt hipoteczny indeksowany walutą to kredyt, którego wartość została wskazana w złotówkach.
Kapitał przeznaczony na zapewnienie potrzeb mieszkaniowych klientów bank wypłaca w PLN.
Tym, co odróżnia go od standardowego kredytu hipotecznego, jest zmienna wartość poszczególnych rat oraz ostatecznej kwoty do spłaty.
Wynika to z uzależnienia wysokości kredytów od kursu waluty obcej, w której został udzielony kredyt, w tym przypadku franka szwajcarskiego.
Kredyt innego typu, którego odfrankowienie okazuje się możliwe, to kredyt denominowany.
W poszczególnych punktach umowy kredytowej widnieje wartość kredytu we frankach lub innej walucie obcej. Z kolei sama wypłata kapitału następuje nie we frankach szwajcarskich, a złotówkach.
Jego odfrankowienie lub unieważnienie jest możliwe na podstawie orzecznictwa Sądu Najwyższego (m.in. wyrok z 9 maja 2019 roku).
Odfrankowienie kredytu pozwala w dalszym ciągu spłacać zaciągnięte przez frankowiczów zobowiązanie, bez konieczności zawierania nowej umowy o kredyt. Unieważnieniu ulegają wyłącznie klauzule indeksacyjne.
Przed założeniem sprawy odfrankowienia umowy dla kredytów frankowych warto zapoznać się ze stanowiskiem kancelarii, z której usług chcemy skorzystać.
Niektóre z nich będą dążyły przede wszystkim do unieważnienia umów.
Odfrankowienie kredytu - czy to możliwe?
Kolejne wyroki sądów utwierdzają konsumentów w przekonaniu, że możliwe jest nie tylko odfrankowienie kredytu, ale również odzyskanie nadpłaconych rat, jeżeli stosowane przez bank kursy walut znacząco zawyżały wartość zobowiązania.
Wyeliminowanie z umowy kredytu hipotecznego przewalutowania na franka szwajcarskiego (po kursie ustalonym przez bank), które prowadziło do wskazania wartości rat, a w konsekwencji całości zobowiązania klienta, jest możliwe na podstawie wymienionych wyżej aktów prawnych.
Kolejnym elementem przemawiającym na korzyść frankowiczów jest prawo krajowe, a dokładnie artykuły 385 1 – 385 2 kodeksu cywilnego.
Sąd dokonuje rozpoznania sprawy oraz określa, czy postanowienia zawarte przez bank w umowie o kredyt we frankach są abuzywne.
Kolejnym weryfikowanym elementem będzie ich znaczenie dla całości umowy – czy można ją utrzymać bez powyższych klauzul (odfrankowienie kredytu), czy też konieczne będzie unieważnienie umowy kredytu.
Odfrankowienie kredytu jest wygodnym dla kredytobiorcy rozwiązaniem, ponieważ nie wymaga natychmiastowej spłaty zobowiązania, tak jak miałoby to miejsce w przypadku, gdy orzeczone zostanie unieważnienie umowy.
Odfrankowienie powoduje natomiast, że dotychczasowy kredyt we frankach spłacany jest bez przewalutowania wartości (dotyczy również wysokości każdej raty) ze złotówki na franka szwajcarskiego.
Wszystko za sprawą wykreślenia z umowy niedozwolonych klauzul umownych.
Na czym polega odfrankowienie kredytu?
Odfrankowienie kredytu jest możliwe, jeżeli w umowa zawiera niedozwolone klauzule umowne. Na wniosek konsumenta (pozew), sąd może orzec nieważność umowy lub właśnie odfrankowienie zobowiązania.
Zgodnie z wyrokiem TSUE C-260/18 unieważnienie poszczególnych klauzul z umowy kredytowej jest możliwe, jeżeli stanowią one element dodatkowy umowy.
Odfrankowienie pozwala utrzymać umowę kredytu zawartą przez bank i konsumenta. To podstawowa różnica dzieląca tę formę oraz unieważnienie umowy kredytowej.
W wyniku orzeczenia sądu przestają obowiązywać wyłącznie niedozwolone klauzule indeksacyjne. Tłumacząc najprościej, są to postanowienia umowne wskazujące zasady przeliczenia kredytu ze złotych na wskazane w umowie waluty obce (np. CHF).
Wzrost kursu franka szwajcarskiego wpływa na wartość raty kredytu.
Zgodnie z zawartymi w umowie kredytu postanowieniami niedozwolonymi ostateczna wysokość zobowiązania, wysokość poszczególnych rat lub odsetek (w zależności od wzorca wykorzystywanego w danym przedsiębiorstwie) jest ustalana na podstawie wskazanych przez bank tabel kursowych.
Kredytobiorca nie ma żadnego wpływu na wysokość kursów.
Abuzywność klauzuli polega również na tym, że klientowi nie objaśniono zasad ustalania wyżej wymienionych kursów (nie zawiera ich również umowa), mimo że odpowiedzialności spoczywającej w tym zakresie na banku.
Bank powinien zachować należytą staranność, aby jednoznacznie, precyzyjnie i przede wszystkim zrozumiale dla klienta wyjaśnić zasady indeksacji kredytu oraz obliczenia wysokości rat do jego spłaty. Wskazuje na to m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 października 2011 roku (sygn. akt VI ACa 420/11).
Przywołane powyżej klauzule abuzywne (niedozwolone) wskazać można na przykładzie umowy o kredyt indeksowany zawieranej pomiędzy przedsiębiorstwem Millenium Bank SA, a konsumentami:
Klauzula nr 3178:
Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millennium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.
Klauzula nr 3179:
W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.
Unieważnienie umowy kredytu oznacza, że w mocy prawa umowa nigdy nie była wiążąca wobec konsumenta.
Na czym polega odfrankowienie kredytu?
W praktyce oznacza to, że kredyt indeksowany lub denominowany spłacany będzie na takich samych zasadach jak kredyt hipoteczny w złotówkach.
Wyeliminowanie z zapisów umowy klauzul waloryzacyjnych spowoduje, że przy ustalaniu wysokości rat, całego zobowiązania lub wypłacie środków (jeżeli dotyczy) nie będzie dokonywanie przeliczenie we frankach szwajcarskich, po kursie wskazanym przez bank.
Istotna różnica pomiędzy oprocentowaniem kredytów frankowych a złotówkowych polega natomiast na wykorzystaniu referencyjnej wysokości oprocentowania. Kredyty indeksowane CHF, mimo iż zasądzone zostało odfrankowienie kredytu, mają oprocentowanie wyliczane w oparciu o LIBOR.
Dla standardowego kredytu oraz pożyczki krajowej udzielanej przez bank wykorzystywaną stawką referencyjną jest WIBOR.
LIBOR to inaczej referencyjna wysokość oprocentowania kredytów oraz depozytów na rynku międzynarodowym w Londynie.
W Polsce zastosowanie ma głównie dla obliczenia oprocentowania kredytu indeksowanego lub denominowanego przy pomocy waluty obcej (w tym przypadku franka szwajcarskiego).
Po zasądzeniu przez sąd zmian w obrębie realizowania umowy kredytu frankowego kredytobiorcy mają możliwość wnioskowania zwrotu nadpłaconych rat kredytu. Różnica ta pojawi się ze względu na wyeliminowanie z umowy kredytu frankowego przeliczenia wysokości zobowiązania w odniesieniu do kursu waluty obcej.
Wykreślenie z umowy niedozwolonych klauzul będzie dotyczyło okresu od podpisania umowy, a zatem wymagane będzie przeliczenie wszystkich rat kredytu od nowa. W zaistniałej sytuacji może okazać się, że kredyt został wcześniej spłacony lub nadpłacony, co będzie dodatkową korzyścią dla frankowiczów.
W przypadku nadpłaty kredytobiorca ma prawo do zwrotu kwoty różnicy.
Jeżeli kredyt w dalszym ciągu będzie wymagał spłaty, znacząco obniży się kapitał oraz wysokość miesięcznej raty.